ویژگیهای تاریخی و قدمت امامزاده سید صالحه خاتون(ع)

از آنجائی که قلم تقدیر بر جاودانگی نور امامت و پرتو افشانی خاندان رسالت، رقم خورده است بر آن مرقد شریف مسجدی بنا گذارده شده است و صدها سال است که چون خورشیدی در دل کویر می درخشد بر اساس مدارک موجود[1] .... قبلاً این مکان عبارت بود از یک زمینی محصور که چند ستون در آن استوار و سقفی بر آن نهاده شده و گنبدی زیبا بر آن سوار بود. منبر ساده ای نیز برای خطابه و وعظ در گوشه ای از این زیارتگاه نهاده شده بود، با همه این سادگی ها و بی پیرایگی ها، روحانیت و عظمت و شکوه معنوی این مکان باعث گردیده بود که همان محل ساده و بی‌آلایش جایگاه نماز و محل مواعظ و مومنین پرشور و مسلمانان عاشق ائمه باشد. بر اثر وضعیت آب و هوایی، ساختمان‌های اولیه دچار نقصان ریزش و انهدام می‌شوند تا اینکه در زمان سلجوقیان ( قرن هفتم ) این بقعه بازسازی و به صورت یک صحن مربع شکل با چهار رواق و چهار ایوان در اطراف صحن گنبدی هرمی و 20 ضلعی بازسازی می‌گردد. ایوانها دوبدو قرینه هم بودند و صحن هر یک از رواقها بشکل مربع و در انتها نیم دایره‌وار به ایوانها باز می‌شد. دو راهرو در طرفین ایوانهای شمالی و شرقی قرار داشت. تزئینات طاقهای هلالی شکل از آجر و گچ نظیر تزئینات دوره تیموریان بود و در بالای هلالها پشت بغل‌هایی از تزئینات آجری وجود داشت پشت بغل هر مدخل دارای دو قسمت برجسته مدور در چپ و راست بود که نام خدا و پیغمبر و ائمه بر آنها منقوش بود. محراب در ضلع غربی رواق غربی واقع شده بود و در بالای آن کتیبه‌ای نصب شده بود که اسامی پنج تن آل عبا بر آن منقوس بود. ایوان غربی بوسیله یک پنجره مشبک بزرگ آجری به سمت غرب باز می‌شد بر جبهه داخل ایوان شمالی و شرقی تزئیناتی از گچ بری مشاهده می‌شد که در یک شکل مربع بخط بنایی صلوات بر چهارده ( معصوم علیهم السلام ) گچ‌بری شده و در چهار شکل مربع کوچکتر در چهار گوشه بخط بنایی جملات زیر گچ‌بری شده بود. ( الله اکبر ) ( محمد ) ( علی ) ( الحکم الله ) ایوان و رواق و حرم وگنبد قدیمی امامزاده تماماً از نظر معماری منسوب به دوره سلطان احمد گورکانی از سلسله تیموریان بود. در نتیجه تجدید ساختمان و تعمیرات مکرر ساختمان در زمان صفویه در اسپرهای اطراف ایوانها بخط کوفی مشکی بر زمینه سفید بر روی کاشی معرق نوشته شده بود ( لا اله الا الله وحده ) و ( لا شریک له محمد رسول الله ). کتیبه اطراف محراب نیز بخط بنایی آجری برجسته برزمینه فیرو‌زه‌ای مشتمل بر آیه 17 و قسمتی از آیه 18 از سوره آل عمران تزیین شده بود. پس از گذشت روزگاران و گزند حوادث و بلایای طبیعی بنای معمور این امامزاده رو به تخریب نهاده و به غربت گرایید تا دگر باره با همت آقای سید حسن ولد آسید مهدی ازانی و پدر آسید محتشم حسینیان در سال 1280 هـ ق بازسازی و مرمت گردید. ( از بنای دوره سلاجقه تنها صحن و گنبد بالای صحن باقی مانده است رواقها و ایوانها تخریب و کتیبه‌ها مفقود و آثاری از آنها دیگر بچشم نمی‌خورد ).

 بی‌توجهی به این مکان مقدس در زمان رژیم گذشته توسط مسئولین استان باعث تخریب شدید این امامزاده  شده بود. تا اینکه به یمن برکت انقلاب اسلامی و تلاش و کوشش هیئت امنای بومی ( از اهالی روستای اذان ) که از سال 71 تاکنون مسئولیت نظارت و بازسازی این مکان مقدس را به عهده دارند فعالیتهای عمرانی مهمی بشرح ذیل برای بازسازی این مکان مقدس انجام گرفته و این مکان از خطر تخریب و انهدام نجات یافته است.

1 - مهار گنبد با میلگرد و آهن‌الات جهت حفظ و حراست و جلوگیری از تخریب و از هم‌پاشیدگی گنبد، همچنین تعمیر و کاشی کاری گنبد به مبلغ پنج میلیون ریال

 2 - تعمیر و آسفالت پشت بام حرم و صحن به مساحت 1200 متر مربع در سه مرحله با هزینه‌ای بالغ بر دوازده میلیون ریال

 3- احداث ساختمان با مساحت 100 متر مربع با کلیه وسائل و امکانات رفاهی جهت سکونت متولی حرم با هزینه شش میلیون ریال

4 - سنگ فرش نمودن ایوانها و نمابندی قسمت خارجی حرم با هزینه بیست میلیون ریال

5 - احداث سر درب ورودی امامزاده با دو گلدسته بسیار زیبا و هنرمندانه به استادی استاد عباس عبدلی با هزینه‌ای بالغ بر دوازده میلیون ریال

6- اجرای اولین طرح لوله‌کشی آب و تکمیل شبکه برق‌رسانی حرم و محوطه، خرید و نصب چندین پنکه جهت خنک کردن محوطه سالنها و صحن حرم به مبلغ دو میلیون ریال

7- خرید و نصب دو دستگاه آب سردکن و سرویس دهی، بهداشتی و خدماتی به زائرین با هزینه نمودن یک میلیون ریال

ادامه  دارد........